Örgütlerde Stres Yönetimi Ve Performansa Etkileri

Örgütlerde Stres Yönetimi Ve Performansa Etkileri

Stres, örgütleri büyük bedeller ödemeye mecbur bırakan çağımızın en önemli hastalığı olarak adlandırılmaktadır. İşletmelerdeki en önemli etkisini performans düşüklüğü ve buna bağlı olarak verimsizlik şeklinde gösteren stresin kaynaklarının tespit edilmesi, onu oluşturan etmenlerin kontrol altına alınması, örgütün başarısındaki en büyük faktör olan işgörenlerin performansının da artırılmasını sağlayacaktır.

Örgütlerde çalışanların performanslarının incelenmesine yönelik çalışmalar yaklaşık 100 yıl öncesinde başlamıştır. Frederic Taylor'un iş süreçleri ile ilgili uygulamaları yönetime bilimsel yaklaşım getirmiştir. Henry Fayol ve Max Weber tarafından getirilen yaklaşımlar da örgütlerde verimi artırmaya, israfı önlemeye dönüktür. Çalışanlara üretim hedefi konulması, gün sonunda bu hedeflerin gerçekleştirilme derecesinin (başarıyı) tespit edilmesi, performansa dayalı ücret ödeme vb. unsurlar günümüz performans yönetimi anlayışının da temel kaidelerini oluşturmaktadır.

Klasik Okul(Taylor-Fayol-Weber)’un yapısal-teknik düzeyinin ötesine geçerek çalışanların psikoloji ve sosyal yönlerinin de performansa etkisi olduğunu ise Neoklasik Okul’un temelini atan Elton Mayo, Hawthorne Deneyleri ile ortaya koymuştur.

Türkiye'de 80 yıllık bir geçmişe sahip olan performans ölçümleri ilk olarak kamu sektöründe yapılmıştır. Türk işletmelerinde performans değerleme alanında yaygın ilgi, özellikle özel sektörün konuya ilgisinin artması, işletme biliminin ülkemizde yaygınlaşması ve modern yönetim tekniklerinin tanınması ile başlamış ve oldukça gelişmiş ve yaygınlaşmıştır (Uyargil, 1994).  İşletmelerin amaçlarına ulaşması çalışanların iş yerinde gösterdikleri performansa bağlı olduğu için, çalışanların performansının örgüt için taşıdığı önem açıktır (Erdil, 1998, s.164-165).

Bireyin nitelik ve yeteneklerinin, işe ilişkin olarak düzenlenmiş işletme başarı ölçütleriyle karşılaştırılması (Ataay, 1998, s.164-165) şeklinde de tanımlanan performansı belirleyen bazı faktörler bulunmaktadır. Örgütsel, bireysel ve çevresel biçimde beliren bu faktörler çalışanların başarı düzeyini olumlu ya da olumsuz yönde etkilemektedir. Çalışanların
performanslarını en fazla stresin etkilediği, düşük performansın, şirketlerin rekabet gücünü kıran önemli bir faktör olduğu bilinmektedir.

Stresin neden olduğu her türlü rahatsızlık, psikolojik ve ruhsal sorunlar doğrudan bireyin performansına etki etmekte, çalışma ilişkilerine ve iş başarısına yansımaktadır (Gümüştekin ve Öztemiz, 2005, s:282).

Stres düzeyini performansın yüksek düzeyde yer aldığı optimum seviyede tutmak motive edici bir güce sahiptir.  Olumlu bir dürtü olarak da görülen bu düzeyde çalışanların işlerine daha çok bağlandıkları, işlerini istekli yaptıkları ve dolayısıyla performanslarının da yükseldiği görülmektedir.

Örgütsel stres nedenlerinin belirlenmesi, bu sebeplerin performansa olan olumsuz etkilerinin kontrol altına alınmasını sağlayabilecektir. İşletmeler; zaman yönetimi, sosyal destek, iş zenginleştirmesi, fiziksel çalışma koşullarının iyileştirilmesi, katılımcı yönetim, kariyer planlaması yönetimi, rollerin berraklaştırılması ve çatışmayı önleme gibi hususları uygulayarak örgütsel stresle başa çıkabileceklerdir (Aydın, 2004).

“İş yerinde stresle baş edebilecek çeşitli örgütsel ve bireysel stratejileri uygulamak stres yönetimidir. Fonksiyonel düzeyde stres örgütte bireyleri harekete geçirmek için gerekli
görülmektedir. Ancak stresin düşük ya da tolere edilebileceğinin üzerinde bir düzeyde olması halinde yöneticinin bazı stratejileri devreye sokması gerekmektedir. Stresin yönetimi derken çoğunlukla anlaşılan fazla stresin zarar vermesini engellemeye çalışan stratejilerin uygulanmasıdır” (Ergeneli, 2006, s:256).


Mehmet ZENGİN,
AYÜ Yönetim ve Organizasyon Yüksek Lisans
28 Nisan 2018, İstanbul
                   

KAYNAKÇA
AKGEMİCİ Tahir (2001), Örgütlerde Stres ve Yönetimi, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, C.15, S.1-2.
AKÇAY Cengiz R., ÇORUK Adil (2012), Yönetim Süreçleri Açısından Yöneticilerin Duygu Yönetimi Davranışları Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması, Buca Eğitim Fakültesi Dergisi S.33.
ARSLANTAŞ Safiye Gökçen (2013), Çalışma Psikolojisi Açısından Kurumsal İtibar
(Yüksek Lisans Tezi) Yalova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
ARSLANYOLU Fatih Mehmet (2018), Örgütsel Davranışın Sektörler Arası
Karşılaştırılması Ve Yönetim Psikolojisine Etkisi (Yüksek Lisans Tezi), Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Yönetimi Anabilim Dalı Yönetim Organizasyon Bilim Dalı, İstanbul.
ATAAY D.İsmail (1985) İş Değerleme ve Başarı Değerleme Yöntemleri, İstanbul Üniversitesi Yayını, 3309, İstanbul.
AYDIN Şule (2004), Örgütsel Stres Yönetimi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi C.6, S.3. İzmir.
BALCI Ahmet (2014), Çalışanlarda Stres Kaynakları, Stresle Başa Çıkma Yöntemleri Ve Sağlık Sektörü (Yüksek Lisans Tezi), Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Yönetimi Anabilim Dalı Hastane Ve Sağlık Kurumları Yönetimi Bilim Dalı İstanbul.
ERDİL Oya (1998) İşgörenlerin Performans Yönetiminde Yeni Yaklaşımlar Ve Sanayi İşletmelerinde Bir Uygulama, VI.Ulusal İşletmecilik Kongresi, Antalya.
GÜÇLÜ Nezahat (2001), Stres Yönetimi, G.Ü.Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi C.21, S.1.
GÜMÜŞTEKİN Eren Gülten, Öztemiz Bircan A.(2005), Örgütlerde Stresin Verimlilik ve Performansla Etkileşimi, Çukuroava Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi C.14, S.1.
GÜNEY  Tülay, ÖZKUL Emrah, TAŞKIRAN Erkan (2015), Çalışanların Duygularını Yönetme Becerilerinin Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Üzerindeki Etkisi: Sabiha Gökçen Havalimanı Çalışanları Üzerine Bir Araştırma, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Cilt: 18 - Sayı: 34.
KALKIN Gökdeniz, ERDEM Haluk,TÜREN Ufuk (2015), İşyerinde Tekno Stres Ölçeği: Havacılık ve Bankacılık Sekdöründe Bir Araştırma,Çalışma İlişkileri Dergisi, C.6, S.1
KIREL Çiğdem (1991), Örgütlerde Stres Kaynaklarının Çalışan Kadınlar Üzerindeki Etkileri ve Eskişehir Bölgesinde Bir Uygulama Çalışması (Doktora Tezi), Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
SOYSAL Abdullah (2009), İş Yaşamında Stres, Çimento İşveren Dergisi.
TONBUL İsmail (2017), Örgütsel Stresin Çalışan Performansına Etkisi: Yerel Yönetimlerde Bir Uygulama (Yüksek Lisans Tezi), Ardahan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi Ve Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, Ardahan.
TUKA Metin (2016), Örgütsel Stres Ve Tükenmişliğin İç Hizmet Kalitesi
Üzerine Etkisi (Yüksek Lisans Tezi), Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Yönetim Ve Organizasyon Bilim Dalı, Aksaray.
UYARGİL Cavide (1994) İşletmelerde Performans Yönetimi Sistemi, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Yayınları.
YILMAZ Vahit (2012), Stresin Bireysel Performasn Üzerine Etkileri (Yüksek Lisans Tezi), Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Yönetimi Ana Bilim Dalı, Ankara.