Beyin dalgalarıyla makinelerin kontrolü ve insanüstü bilinç
“Makineler insanların yerini ne kadar hızlı almalı?” sorusu son yıllarda ekonomik platformların oldukça sıcak tartışmalarından biri. Önümüzdeki 125 yılda bilgisayarların insanı tamamen geçeceği düşünülüyor. Fakat bu süre daha da kısalabilir. Yapay zeka ve öğrenen makine çalışmaları tüm hızıyla sürerken Elon Musk’ın insan beynini bilgisayara bağlama projesi konuya daha farklı bir açı kazandırarak “insanüstü bilinç” oluşturma kavramını gündeme taşıdı.
Günümüzde bilgisayar ve bilgisayar sistemleri yaşamın birer parçası durumunda. Elektronik cihazlardan iletişim için kullandığımız akıllı cep telefonlarına kadar pek çok aygıt bilgisayar sistemi ile çalışıyor. Bu durum insan beyni ve cihazlar arasındaki etkileşimi kaçınılmaz bir duruma getiriyor. Geçmişten günümüze insanlar, uzun süre fareler, joystick’ler, klavyeler, mikrofonlar, dokunmatik yüzeyler aracılığıyla bilgisayarlarla iletişim kurmanın yollarını aramışlardır. Fakat, tüm bu arayüzler, kas sisteminin hareket ettirilmesine dayanmaktadır (Öztürk ve Şahin, 2018).
Beyin bilgisayar arayüzü (BBA)
Arayüzlerle ilgili günümüzde gelinen aşama ise BBA yani “Beyin Bilgisayar Arayüzü”dür. Bu sistemler, genellikle beynin elektriksel aktivitesinin ölçülebildiği Elektroensefalografi (EEG) cihazları kullanılarak oluşturulmaktadır (Doğan, Calp, Arı, Özköse, 2015). BBA’ları en çok ilgilendiren kısım beyin korteksidir. Bu kısım problem çözümü, dilin anlaşılması, görsel bilginin işlenmesi gibi işlevlerden yüksek derece sorumlu bir kısımdır (Şengil, 2004)
Beyin Bilgisayar Arayüzleri (BBA), insanların motor sinir sistemlerini kullanmaksızın bir bilgisayarı, elektromekanik bir kolu ya da çeşitli nöroprotezleri kullanmalarını olanaklı hale getiren sistemlerdir. Beynimizi oluşturan çok sayıdaki sinir hücresi (nöronlar) elektrokimyasal etkileşimler ile birbirleriyle haberleşirler. Bu haberleşme sırasında, kafatası üzerine yerleştirilecek elektrotlar sayesinde, meydana gelen iletişim hakkında bilgi edinmek mümkündür. BBA sistemleri farklı kombinasyondaki elektrotlar ve bu elektrotlardan alınan elektriksel sinyallerin farklı şekillerde analiz edilmeleri ile gerçekleştirilirler (Argunşah, 2006).
Modern BBA araştırmalarında dönüm noktası, 2000-2005 yılları arasında, maymunların sensörimotor korteksinde yerleştirilen 16-64 mikro-elektrot dizisi kullanarak bir sanal robot koluyla “erişme ve tutma” denemeleri olmuştur. BBA işlemi esnasında fonksiyonel kortikal organizasyonunun değiştiği keşfedilmiştir (Kaya , Cömert , Mishchenko, 2017).
Zihinlerin iletişimi ve telepati teknolojisi
Beyinle ile ilgili sırlar bugün hâlâ çözülememişken Washington Üniversitesi öğretim üyesi Andrea Stocco, 2016 yılında yaptığı bir açıklamada, zihinlerin buluşmasını sağlayan telepati teknolojisinin insani bilginin esaslarının keşfedilmesine yardım edebileceğini belirtti. Stocco, “Buradaki ana fikir, elektrotlardan oluşan bir başlığın takılması suretiyle, kişinin beyin aktivitesinin kaydedilmesidir. Bir bilgisayar programı ilgili beyin aktivitesi olarak düşünülenleri filtreler ve bu, non-invazif (cerrahi müdehalesiz) bir teknik olan transkraniyal manyetik uyarım kullanılmak suretiyle diğer kişinin beyninde bir elektrik akımı oluşturularak tekrar yaratılır” dedi. Bu mülakat, akıllara telepati teknolojisi için ilk adımlar mı sorusunu gündeme getirmişti (Bilim ve Gelecek, 2016).
Musk’ın heyecan veren yeni projesi
Andrea Stocco’nun anlattıklarına benzer şekilde bu günlerin en sıcak gelişmesi ise Tesla Motors ve SpaceX şirketlerinin kurucusu Güney Afrikalı iş insanı Elon Musk’ın, NeuraLink adlı yeni bir şirket kurması ve insan beynini bilgisayar arayüzlerine bağlayacak teknolojiler üzerinde somut çalışmalar yaptıklarını açıklaması oldu. Maymunlar üzerinde denen sistemin bilgisayarların beyin gücüyle kontrol edilmesini başardıklarını söyleyen Musk, ABD'de insanlar üzerinde deneylere başlayabilmek içinse düzenleyici kuruluşlara başvuruda bulunduğunu ifade etti. NeuraLink şirketi özellikle felçli hastalar için teknolojik çözümler geliştirmeyi planlıyor. Musk ise amacın "insanüstü bilinç" olduğunu vurguluyor (BBC, 2019). NASA yapay zekâ uzmanı Krittika D'Silva, sözü edilen teknolojinin oldukça heyecan verici olduğunu belirtti. D’Silva, “Çünkü bu alanda yapılan benzer çalışmalara kıyasla insan beynine asgari düzeyde müdahalede bulunuyor" dedi (Hürriyet, 2019).
NeuraLink’in geliştirdiği cihazda üç binden fazla elektrot bulunuyor. Saç telinden daha ince olan sicimlere bağlı durumdaki elektrotlar, 1.000 nöronun aktivitesini izleyebiliyor. Şirket, geliştirdikleri cihazın, beynin belli bir bölgesini takibe alabildiğini ifade ediyor. “Yapay öğrenme” kullanılarak nöron aktivite kaydı da analiz edilebiliyor ve beynin hangi bölgesine nasıl bir uyarı gönderilebileceğini de saptıyor (Sözcü, 2019).
Mehmet ZENGİN
30 Temmuz 2019, İstanbul
KAYNAKLAR
ARGUNŞAH Ali Özgür (2006), Beyinden Bilgisayara Bir Yol: Beyin Bilgisayar Arayüzü, TMMOB Elektrik Mühendisliği Dergisi, Ankara, Sayı.419, 44-45. http://www.emo.org.tr/ekler/a130f1dc6f0c829_ek.pdf?dergi=429
BBC NEWS (2019), NeuraLink: Elon Musk'ın insan beynini bilgisayara bağlamaya çalışan yeni şirketi
https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-49015032
BİLİM VE GELECEK (2016), Telepati Teknolojisi için İlk Adımlar mı? https://bilimvegelecek.com.tr/index.php/2016/12/01/telepati-teknolojisinin-ilk-adimlari-mi/
DOĞAN Ahmet, CALP M.Hanefi, ARI E.Sertaç, Hakan ÖZKÖSE (2015), İnsan Bilgisayar Etkileşimi Kapsamında Beyin Bilgisayar Arayüzleri Üzerine Bir İnceleme: Özellikleri ve Çalışma Prensibi, Yönetim Bilişim Sistemleri Dergisi, Cilt:1, Sayı:2, 1-10.
HÜRRİYET (2019), NeuraLink nedir? İşte Elon Musk'ın yeni çılgın projesi
http://www.hurriyet.com.tr/teknoloji/neuralink-nedir-iste-elon-muskin-yeni-cilgin-projesi-41277124
KAYA Murat , CÖMERT Mustafa , MISHCHENKO Yuriy (2017), Beyin Bilgisayar Arayüzü İçin Dvm Makine Öğrenme Yöntemi Kullanılarak Eeg Verilerinden Sağ Ve Sol El Hareket Düşüncelerinin Tespiti,TÜBAV Bilim Dergisi, Cilt 10, Sayı 3, 2.
ÖZTÜRK Kadir, ŞAHİN Mustafa Ergin (2018), Yapay Sinir Ağları ve Yapay Zekâ’ya Genel Bir Bakış, Takvim-i Vekayi, Cilt: 6, No: 2, 25-36
SÖZCÜ (2019), NeuraLink: Elon Musk’ın insan beynini bilgisayara bağlamaya çalışan yeni şirketi, https://www.sozcu.com.tr/2019/dunya/neuralink-elon-muskin-insan-beynini-bilgisayara-baglamaya-calisan-yeni-sirketi-5236426/
ŞENGİL Eyüp (2004), Beyin Bilgisayara Arayüzü (BCA), Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
Günümüzde bilgisayar ve bilgisayar sistemleri yaşamın birer parçası durumunda. Elektronik cihazlardan iletişim için kullandığımız akıllı cep telefonlarına kadar pek çok aygıt bilgisayar sistemi ile çalışıyor. Bu durum insan beyni ve cihazlar arasındaki etkileşimi kaçınılmaz bir duruma getiriyor. Geçmişten günümüze insanlar, uzun süre fareler, joystick’ler, klavyeler, mikrofonlar, dokunmatik yüzeyler aracılığıyla bilgisayarlarla iletişim kurmanın yollarını aramışlardır. Fakat, tüm bu arayüzler, kas sisteminin hareket ettirilmesine dayanmaktadır (Öztürk ve Şahin, 2018).Beyin bilgisayar arayüzü (BBA)
Arayüzlerle ilgili günümüzde gelinen aşama ise BBA yani “Beyin Bilgisayar Arayüzü”dür. Bu sistemler, genellikle beynin elektriksel aktivitesinin ölçülebildiği Elektroensefalografi (EEG) cihazları kullanılarak oluşturulmaktadır (Doğan, Calp, Arı, Özköse, 2015). BBA’ları en çok ilgilendiren kısım beyin korteksidir. Bu kısım problem çözümü, dilin anlaşılması, görsel bilginin işlenmesi gibi işlevlerden yüksek derece sorumlu bir kısımdır (Şengil, 2004)
Beyin Bilgisayar Arayüzleri (BBA), insanların motor sinir sistemlerini kullanmaksızın bir bilgisayarı, elektromekanik bir kolu ya da çeşitli nöroprotezleri kullanmalarını olanaklı hale getiren sistemlerdir. Beynimizi oluşturan çok sayıdaki sinir hücresi (nöronlar) elektrokimyasal etkileşimler ile birbirleriyle haberleşirler. Bu haberleşme sırasında, kafatası üzerine yerleştirilecek elektrotlar sayesinde, meydana gelen iletişim hakkında bilgi edinmek mümkündür. BBA sistemleri farklı kombinasyondaki elektrotlar ve bu elektrotlardan alınan elektriksel sinyallerin farklı şekillerde analiz edilmeleri ile gerçekleştirilirler (Argunşah, 2006).
Modern BBA araştırmalarında dönüm noktası, 2000-2005 yılları arasında, maymunların sensörimotor korteksinde yerleştirilen 16-64 mikro-elektrot dizisi kullanarak bir sanal robot koluyla “erişme ve tutma” denemeleri olmuştur. BBA işlemi esnasında fonksiyonel kortikal organizasyonunun değiştiği keşfedilmiştir (Kaya , Cömert , Mishchenko, 2017).
Zihinlerin iletişimi ve telepati teknolojisi
Beyinle ile ilgili sırlar bugün hâlâ çözülememişken Washington Üniversitesi öğretim üyesi Andrea Stocco, 2016 yılında yaptığı bir açıklamada, zihinlerin buluşmasını sağlayan telepati teknolojisinin insani bilginin esaslarının keşfedilmesine yardım edebileceğini belirtti. Stocco, “Buradaki ana fikir, elektrotlardan oluşan bir başlığın takılması suretiyle, kişinin beyin aktivitesinin kaydedilmesidir. Bir bilgisayar programı ilgili beyin aktivitesi olarak düşünülenleri filtreler ve bu, non-invazif (cerrahi müdehalesiz) bir teknik olan transkraniyal manyetik uyarım kullanılmak suretiyle diğer kişinin beyninde bir elektrik akımı oluşturularak tekrar yaratılır” dedi. Bu mülakat, akıllara telepati teknolojisi için ilk adımlar mı sorusunu gündeme getirmişti (Bilim ve Gelecek, 2016).
Andrea Stocco’nun anlattıklarına benzer şekilde bu günlerin en sıcak gelişmesi ise Tesla Motors ve SpaceX şirketlerinin kurucusu Güney Afrikalı iş insanı Elon Musk’ın, NeuraLink adlı yeni bir şirket kurması ve insan beynini bilgisayar arayüzlerine bağlayacak teknolojiler üzerinde somut çalışmalar yaptıklarını açıklaması oldu. Maymunlar üzerinde denen sistemin bilgisayarların beyin gücüyle kontrol edilmesini başardıklarını söyleyen Musk, ABD'de insanlar üzerinde deneylere başlayabilmek içinse düzenleyici kuruluşlara başvuruda bulunduğunu ifade etti. NeuraLink şirketi özellikle felçli hastalar için teknolojik çözümler geliştirmeyi planlıyor. Musk ise amacın "insanüstü bilinç" olduğunu vurguluyor (BBC, 2019). NASA yapay zekâ uzmanı Krittika D'Silva, sözü edilen teknolojinin oldukça heyecan verici olduğunu belirtti. D’Silva, “Çünkü bu alanda yapılan benzer çalışmalara kıyasla insan beynine asgari düzeyde müdahalede bulunuyor" dedi (Hürriyet, 2019).
NeuraLink’in geliştirdiği cihazda üç binden fazla elektrot bulunuyor. Saç telinden daha ince olan sicimlere bağlı durumdaki elektrotlar, 1.000 nöronun aktivitesini izleyebiliyor. Şirket, geliştirdikleri cihazın, beynin belli bir bölgesini takibe alabildiğini ifade ediyor. “Yapay öğrenme” kullanılarak nöron aktivite kaydı da analiz edilebiliyor ve beynin hangi bölgesine nasıl bir uyarı gönderilebileceğini de saptıyor (Sözcü, 2019).
Mehmet ZENGİN
30 Temmuz 2019, İstanbul
KAYNAKLAR
ARGUNŞAH Ali Özgür (2006), Beyinden Bilgisayara Bir Yol: Beyin Bilgisayar Arayüzü, TMMOB Elektrik Mühendisliği Dergisi, Ankara, Sayı.419, 44-45. http://www.emo.org.tr/ekler/a130f1dc6f0c829_ek.pdf?dergi=429
BBC NEWS (2019), NeuraLink: Elon Musk'ın insan beynini bilgisayara bağlamaya çalışan yeni şirketi
https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-49015032
BİLİM VE GELECEK (2016), Telepati Teknolojisi için İlk Adımlar mı? https://bilimvegelecek.com.tr/index.php/2016/12/01/telepati-teknolojisinin-ilk-adimlari-mi/
DOĞAN Ahmet, CALP M.Hanefi, ARI E.Sertaç, Hakan ÖZKÖSE (2015), İnsan Bilgisayar Etkileşimi Kapsamında Beyin Bilgisayar Arayüzleri Üzerine Bir İnceleme: Özellikleri ve Çalışma Prensibi, Yönetim Bilişim Sistemleri Dergisi, Cilt:1, Sayı:2, 1-10.
HÜRRİYET (2019), NeuraLink nedir? İşte Elon Musk'ın yeni çılgın projesi
http://www.hurriyet.com.tr/teknoloji/neuralink-nedir-iste-elon-muskin-yeni-cilgin-projesi-41277124
KAYA Murat , CÖMERT Mustafa , MISHCHENKO Yuriy (2017), Beyin Bilgisayar Arayüzü İçin Dvm Makine Öğrenme Yöntemi Kullanılarak Eeg Verilerinden Sağ Ve Sol El Hareket Düşüncelerinin Tespiti,TÜBAV Bilim Dergisi, Cilt 10, Sayı 3, 2.
ÖZTÜRK Kadir, ŞAHİN Mustafa Ergin (2018), Yapay Sinir Ağları ve Yapay Zekâ’ya Genel Bir Bakış, Takvim-i Vekayi, Cilt: 6, No: 2, 25-36
SÖZCÜ (2019), NeuraLink: Elon Musk’ın insan beynini bilgisayara bağlamaya çalışan yeni şirketi, https://www.sozcu.com.tr/2019/dunya/neuralink-elon-muskin-insan-beynini-bilgisayara-baglamaya-calisan-yeni-sirketi-5236426/
ŞENGİL Eyüp (2004), Beyin Bilgisayara Arayüzü (BCA), Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
Yorumlar
Yorum Gönder