Büyük dünya ticaretinde denizcilik ve denizciler

-

Dünya ekonomisinin temel unsurlarından olan denizcilik, tedarik zincirinin devamlılığında kilit rol üstlenerek, ham maddelerin temin edilmesinden üretilen malların tüketicilere ulaştırılmasına kadar olan tüm halkalarda yer alıyor. Bilinen ilk denizcilik faaliyetleri M.Ö. 6000-5000 yıllarına tarihlenirken; pusulanın icadı, coğrafi keşifler ve gemi yapım tekniklerinin gelişmesiyle çok ciddi bir ilerleme kaydeden denizcilik sektörü, günümüzde dünya ticaretinin yaklaşık %90’nın gerçekleşmesini sağlıyor. İşte bu nedenle Uluslararası Denizcilik Örgütü(IMO)’nün aldığı kararla deniz insanlarının ekonomiye olan katkısını dünya kamuoyuna anımsatmak için 2010 yılından beri  25 Haziran, “Dünya Denizciler Günü” olarak kutlanıyor.


Denizcilik, ekonominin oldukça kendine özgü bir faaliyet alanı olup, dünya ticareti içerisinde uluslararası bir karakter gösteriyor (Demirel, 2019:242). Bu alandaki ilk faaliyetlerin Güney Mezopotomya şehirleri ile Basra Körfezi kıyılarında neolitik topluluklar arasındaki ticari münasebetlerde görüldüğü belirtiliyor. Gemi şeklini içeren ilk objeninse Kuveyt’te yapılan arkeolojik bir kazıda M.Ö. 5000’lerin sonuna ait  boyalı bir diskte yer aldığı ifade ediliyor ( Cerit, 2016:3). Diğer  yandan bazı bilim insanları gemiciliğin Mısır’da Nil Nehri ile başladığını, Nil’in akıntı ve rüzgar avantajı nedeniyle yelkenin de Mısır’da tarih sahnesine çıktığını söylüyor. Hatta ticaret gemilerinin atası olarak da Mısır gemileri gösteriliyor. M.Ö. 2475’te dönemin firavununun Doğu Akdeniz’e filo göndermesiyle deniz aşırı gemiciliğin start aldığı belirtiliyor (Akkurt, 2020).

Cesur kaşifler

Dünya’nın sanıldığından daha geniş olduğunu anlamamızı sağlayan coğrafi keşiflerin Portekizli Denizci Henry (1394-1460) tarafından başlatıldığı kabul ediliyor. Bu açıdan bakıldığında Rönesans’ın başlatıcılarının İtalyanlar değil Portekizliler olduğu düşünülüyor. Sonradan başka ülkelerin kâşiflerinin de katıldığı Denizci Henry’nin bu atılımı, bilinmeyene yönelmiş olması nedeniyle cesaret isteyen, kahramanca bir iş olarak görülüyor. Bu türden girişimlerde bulunma cesaretini gösterenlerin sayısının tarihin diğer dönemlerinde görülmedik ölçüde çoğalmasıyla Rönesans, aynı zamanda Dünya’nın da yeniden doğduğu bir dönem olarak karşımıza çıkıyor (Topdemir, 2013:90-93).


15. ve 16. yüzyıllarda coğrafi keşifler gerçekleşene kadar dünya ile ilgili bilenler daha çok mitler ve fantezilere dayanıyordu.  16. yüzyılın en güvenilir kaynakları arasında klasik eski çağdan kalma bazı eserlerle, yakın dönemlerde seyyahların yazdıkları raporlar yer alıyordu. 15. yüzyılın ilk çeyreğinde Batlamyus’un Geography isimli eseri Yunanca’dan Avrupa dillerine çevrilmişti. Ancak seyyahlara ait eserlerden en meşhuru olarak Marco Polo’nun Travels isimli eseri rağbet görüyordu. Araştırmacılar Polo’nun, Portekiz Prensi Gemici Henry’ye ve Christopher Colombus’a esin kaynağı olduğunu söylüyorlar (Hanilçe, 2010:48-49).

Bartelmi Diaz’ın 1487’de Afrika'nın güney ucuna kadar ulaşmayı başararak buraya Fırtınalar Burnu (Ümit Burnu) ismini vermesi, Portekizli gemici Vasco de Gama’nın 1497 yılında filosuyla hareket ederek Ümit Burnu'nu aşıp Hindistan'a ulaşması (Uluerler, 2018:51-56), Kristof Kolomb’un 1492’de 80 mürettebatla İspanya’dan hareket ederek Bahama adalarına varması ancak burayı Hindistan sanması, daha sonrasında  Amerigo Vespucci yeni bir seyahat yaparak ulaşılan bu yerlerin Hindistan olmayıp yeni bir kıta olduğunu keşfetmesi ve bu yeni kıtaya Amerik adının verilmesi (Yalçın, 2013:423), coğrafi keşiflerin ilklerini ve dönüm noktalarını oluşturuyor. Baharat ve altın ise keşifler çağının adından en sık bahsedilen maddeleri olarak gün yüzüne çıkıyor. Zira o dönemde zenginliğin ve ekonominin en etkin unsurları baharat ve altın olarak görülüyordu.

 Dünya Ticaretinde Deniz Yolunun Önemi

Teknik anlamda kürek, yelken, buhar ve nükleer olarak nitelendirebileceğimiz dört dönemde incelenebilecek olan denizcilik serüveni bugün dünya ticaretinin büyük bir bölümünü tedarik zinciri içerisinde yönlendiriyor (Özdemir, 2015:423-427). Günümüzde deniz taşımacılığı demir yoluna göre üç, kara yoluna göre yedi, hava yoluna göre ise 21 kat daha ekonomik avantaj sağlıyor (DHA,2019). Clarkson Research Services'in geçtiğimiz aylarda yaptığı yeni araştırmasında küresel ticaret filosunun değerinin, konteyner gemisi ve kuru yük segmentlerindeki ikinci el fiyatların artması nedeniyle 1 trilyon doları aştığı belirtiliyor (7deniz, 2021). Deniz yolu ile taşınan yük miktarının da 2018’de 11 milyar ton büyüklüğe ulaştığı ve bu yolla yapılan ticaret hacminin son yarım yüzyıl içinde 4,2 kat arttığı gözlemleniyor (UNCTAD, 2019; Aktaran: Oğuz, 2020).

 Dünya Denizciler Günü

Dünya genelinde 70 bini aşkın ticaret gemisinde 1.2 milyondan fazla denizci çalışıyor. Denizciler, gemilerde ihtiyaç duyulan iş gücünü sağlarken, dünya ekonomisine ve toplumların refahına eşsiz bir katkıda bulunuyorlar (Kıran, 2020).  Ülkelerin ham maddelerini, mamul ürünlerini, yakıtlarını, gıdalarını ve birçok ihtiyacını emniyetli, etkili ve çevreye en az zarar verecek şekilde taşıyorlar. Ancak bu husus gözlerden kaçıyor. Bu nedenle Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO), denizcilerin ekonomiye ve toplumların refahına olan desteklerini anımsatmak amacıyla 25 Haziran’ı “Dünya Denizciler Günü” olarak ilan etti ve 2010 yılından bu yana da kutlanıyor.

 25 Haziran Dünya Denizciler Günü ile deniz insanlarına, toplum ve denizcilik camiası adına saygı ve şükranın ifade edilmesi ve onların zaman zaman göz ardı edilen bu önemli hizmet ve katkılarının hatırlanması amaçlanıyor.

 Mehmet ZENGİN 

Haziran 2021, İstanbul


Kaynaklar

AKKURT Gökhan (2020), Dünya ve Türk Denizcilik Tarihine Bakış, e-gazete

http://egazete.anadolu.edu.tr/kampus/30991/dunya-ve-turk-denizcilik-tarihine-bakis

CERİT Güldem A.(2016), Denizcilik İşletmeleri Yönetimi, Dokuz Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi, Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul, 3.

DEMİREL Ergun (2019), Development Of Maritime Management And Maritime Economics, PressAcademia Procedia, Volume 9:242-252.

DHA (2019), “Dünya ticaretinin yüzde 83’ü deniz taşımacılığı ile yapılıyor”

https://www.dha.com.tr/son-dakika/dunya-ticaretinin-yuzde-83u-deniz-tasimaciligi-ile-yapiliyor/haber-1675770

HANİLÇE Murat (2010), Coğrafi Keşiflerin Nedenlerine Yeniden Bakmak, Tarih Okulu, Sayı 7:48-49.

KIRAN Tamer (2020), Dünya Denizciler Günü,

https://www.denizticaretodasi.org.tr/tr/slider/dunya-denizciler-gunu-261

ÖZDEMİR Ünal (2015), Tarihte Türk Denizcilik Faaliyetleri ve Günümüz Limanlarının Gelişim Sürecine Olan Etkisinin İncelenmesi, Türk Deniz Ticareti Sempozyumu, Fatsa-Ordu, s.423-427.

TOPDEMİR Hüseyin Gazi (2013), Coğrafi Keşifler, Bilim ve Teknik Dergisi, Sayı: 546:90-93.

ULUERLER Sıtkı (2018), Coğrafi Keşifler ve Avrupa'nın Yayılması, Yeni ve Yakın Çağ Tarihi,

Editör Selim Hilmi ÖZKAN, İdeal Kültür Yayıncılık, İstanbul s.51-56.

OĞUZ Saygın Can (2020), Dünyada Deniz Taşımacılığı ve Eğilimler, İzmir Kalkınma Ajansı,

https://kalkinmaguncesi.izka.org.tr/index.php/2020/04/28/dunyada-deniz-tasimaciligi-ve-egilimler/#:~:text=1970%20y%C4%B1l%C4%B1nda%20deniz%20yolu%20ile,kat%C4%B1na%20y%C3%BCkselmi%C5%9Ftir%20(Tablo%201).

YALÇIN Osman (2013), Amerika’n Toplumunun Oluşumu ve Güç Merkezi Olma Stratejisi, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi S.6/3:423

7DENİZ (2021), Küresel ticaret filosunun değeri 1 trilyon doları aştı

https://www.7deniz.net/haber-kuresel-ticaret-filosunun-degeri-1-trilyon-dolari-asti-37798.html

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

Kendi Kendine Liderlik (Self Leadership)

-
Resim
Tarihsel seyrine bakıldığında toplumların hemen tamamında karşılaştığımız liderlik olgusu, özellikle 20. yüzyılın ilk çeyreğinden itibaren bilimsel mânâda incelenmeye başlanmıştır. Literatürde kişinin çevresini etkileyebilme gücü olarak karşımıza çıkan bu kavram, değişen dünyada yeni boyutlarıyla değerlendirilmekte ve üzerinde çok sayıda araştırma yapılmaktadır. Günümüz dünyasında her alanda yaşanan değişim ve gelişmeler örgütlerde verimliliğin ve performansın artırılmasında; lider, yönetici, lider yönetici ve çalışanlar arasındaki süreçsel yolda daha da önemli bir hal almış durumdadır. Teknoloji, bilim, sanat ve sosyal alanda sonu gelmez yeniliklerin gereği olarak uyum ve nitelik olgusu artık bireysel düzeyde daha çok öne çıkan bir kavram biçimidir. Bireylerin kendilerini daha işlevsel hale getirmeleri ve kendilerine liderlik edebilmeleri örgütlerin geleceğinde hayati bir rol oynamaktadır. Genel anlamda “etkileme ve harekete geçirme gücü” olarak tanımlanan liderlik olgusunun...
Devamı

Örgütlerde farklılıkların yönetimi

-
Dünya nüfusu hızla artış göstermektedir ve bu durum farklılıkların da yükseldiğine işaret etmektedir. Son verilere göre yeryüzünde 7 milyarı aşkın insan bulunmaktadır. Bu sayısal veri 7 milyarı aşkın farklı düşünce ve farklı bakış açısı olduğu anlamına gelmektedir. Belirli hedeflere ve amaçlara ulaşmak maksadıyla bir araya gelen insanların uyum sergilemeleri, bu amaçların gerçekleştirilmesini daha da kolaylaştırmaktadır. Ancak örgütü oluşturan bireyler farklı yapılara ve özelliklere sahiptirler. Dolayısı ile farklılık olması demek aykırı düşünceler anlamına gelmektedir. Örgütlerin bu farklılıkları ortak bir payda etrafında birleştirmeleri ve yönetmeleri, gelecekleri ve verimlilikleri açısından önem taşımaktadır. Farklılık kavramının çeşitli tanımları bulunmaktadır. Farklılığı kavramsal açıdan değerlendiren Akın (2007), farklılık; farklı inanç gruplarından olan, farklı demografik yapıdan gelen, farklı dilleri konuşan, farklı kültürlere sahip ve farklı değerleri benimseyen kişi...
Devamı

Kaynak bağımlılığı (Resource dependence)

-
Bilimsel yönetim anlayışının ortaya çıktığı ilk yıllarda Taylor, Fayol ve Weber verimsizlikten, işlerin gereği gibi yapılmadığından, geleneksel metotların oluşturduğu sıkıntılardan söz etmiş; verimliliğin artırılmasına yönelik yöntemleri geliştirme çabasına girmişlerdir. Verimsizliğin en önemli nedenini ise yönetim anlayışına bağlamışlardı. Kara düzene sahip geleneksel yönetim anlayışı israfın sebebiydi. Yönetsel alandaki zaaflar, insan unsuruna yanlış bakış açısıyla birleşince etkililikten de bahsedilememekteydi. Üretimde insan faktörünün önemi Neoklasik Okul döneminde anlaşıldı. İş veriminin artırılmasında  davranışların ve tutumların etkili olduğunun farkına 1924-1932 yıllarını kapsayan dönemde yapılan meşhur Hawthorne Deneyleri’nde varılmıştı. Sosyal Psikolog Elton Mayo esasen klasik anlayışın teoremlerini test etmek istemiş ve insan faktörünün önemini ortaya çıkarmıştı. Sonrasında ise modern yönetim anlayışlarıyla birlikte yönetsel kulvarda çeşitli teoremler gelişti. İşl...
Devamı