Küresel Isınma Su Altı Ekosistemini Olumsuz Etkiliyor

Küresel Isınma Su Altı Ekosistemini Olumsuz Etkiliyor

Küresel ısınma okyanuslardaki yaşamı da tehdit ediyor. Okyanuslardaki oksijen seviyesi 50 yılda yüzde 2 azaldı. Bilim dünyası karbondioksit salınımına karşı, dünyanın sanılandan daha hassas olduğunu söylüyor. Ortalama ısının sanayileşme öncesi döneme göre 2°C artmasının önüne geçmek için küresel karbon emisyonunun yüzde 25 oranında azaltılması gerektiği ifade ediliyor. Doğal Yaşamı Koruma Vakfı (WWF) da hava - deniz kirliliği ve küresel ısınma gibi nedenlerden dolayı doğal yaşam nüfusunun yüzde 60 azaldığını belirtiyor.

Küresel ısınma canlı çeşitliliğini olumsuz yönde etkiliyor. Yalnızca karada yaşayan canlılar değil, okyanuslardaki yaşam da büyük bir risk altında. Küresel ısınmadaki en büyük etken ise sera etkisi. Dünyayı bir örtü gibi saran atmosferdeki bazı gazların, ısıyı koruması "sera etkisi" olarak tanımlanıyor. Sıcaklığın artmasını sağlayan gaz salınımlarında meydana gelen artış küresel ısınmaya ve sera etkisinin artmasına neden oluyor. Sera gazları içerisinde küresel ısınma ve iklim değişikliğine neden olması bakımından ilk sırayı karbondioksit alıyor. Karbondioksit’in deniz suyundaki çözünürlüğü diğer gazlara oranla daha yüksek. Zengin bir biyoçeşitliliğe sahip olması bakımından okyanuslar ve denizler küresel ısınmanın yaratmış olduğu değişim sürecinden bu nedenle en çok etkilenen sucul ekosistemler olarak öne çıkıyor (Özdemir, Altındağ, 2009).

 

Oksijen Miktarı Azalıyor

Küresel ısınma su altı yaşamı için büyük tehdit oluşturuyor. Uluslararası Doğayı Koruma Birliği’nin yayınladığı rapora göre küresel ısınma okyanuslardaki oksijen miktarını büyük ölçüde azalttı. Raporda ifade edildiğine göre 1960-2010 yılları arasını kapsayan 50 yıllık sürede okyanuslardaki oksijen miktarı yüzde 2 düştü. 1960’larda okyanuslarda oksijenin az olduğu nokta 45 iken bu rakam günümüzde 700’e ulaştı (Euronews, 2019). Bir diğer etki de ısınan okyanusların küresel su seviyesini sanılandan daha hızlı bir biçimde yukarı çektiği yönünde. Deniz seviyesinin geçtiğimiz yüzyılda 10 ile 20 santimetre kadar yükseldiği biliniyordu. Ancak, son 20 senedeki yıllık deniz seviyesi yükselmesi yılda 3,2 milimetreye çıkmış durumda (BBC News 2018; İklimBu, 2019).

 

Fiziksel, Kimyasal ve Biyolojik Tahripler

Atmosferdeki yüksek ısının sebep olduğu sıcaklık okyanus  ve denizlerin  kimyasal,  fiziksel ve biyolojik özelliklerini önemli derecede tahrip ediyor.  Bu  değişimler,  başta balıklar olmak üzere suda yaşayan tüm canlı türlerinin yaşamlarında geri dönüşü olmayan bazı hasarlar bırakabiliyor. Zira suyun  sıcaklığı bu canlıların hayatlarındaki en  önemli  parametrelerden biri olarak karşımıza çıkıyor. Okyanusların  ısınmasının  önemli  bir diğer  sonucu  da  suların asiditelerinin artması. Atmosferdeki karbondioksidi emdikçe deniz suyundaki PH  oranı değişiyor ve  asidite oranı yükseliyor. Yüksek asidite denizlerde  yaşayan  kabuklu  türler  için  istenmeyen  bir durum ve türlerin üremelerine engel oluyor. Sucul  türler  özellikle  embriyonik  ve larval  evrelerinde ısınma, asitleşme gibi etkilere daha hassas hale geliyor. Mercanlar da  sudaki ısınma ve asitlik durumundan en  fazla  etkilenen  türler arasında yer alıyor. Günümüzde pek çok  mercan  türünde yüzde 60’lara varan dekalsifikasyon (Kalsiyum erimesi-yumuşaması) gözlemleniyor (Kayhan, Kaymak, Tartar, Akbulut, Esmer ve Ertuğ, 2015).

 

Küresel Isınmanın Biyoçeşitlilik Üzerindeki Bazı Somut Etkileri

Mercan Resifleri

Mercan solmaları veya ölümleri, mercan iskeletlerinin zayıflaması ve büyüme hızlarının düşmesi, fırtına ve kasırgaların şiddet ve sıklığında oluşan artış nedeniyle resiflerin bozulması.

Mangrov Ormanları

Sıcaklık artışı ve deniz seviyesinin yükselmesi nedeniyle mangrov ormanları dağılımının

değişmesi, mercan resifleri tarafından korunan mangrov ormanlarının şiddetli dalgalar ve rüzgar nedeniyle hasar görmesi ya da yok olması.

Deniz Çayırları

Büyüme hızlarının değişmesi, su derinliğinin artarak güneş ışığı miktarını, su

hareketliliğini ve gelgit döngüsünü sınırlandırması ve bunun bitki üretkenliğini azaltması.

Deniz Kaplumbağaları

Kıyı erozyonu nedeniyle yumurtlama habitatlarının azalması ve yok olması, yumurtalardan daha fazla dişi yavru çıkmasına sebep olarak cinsiyet dağılımını bozması, mercan solmaları ve deniz çayırı ölümleri sebebiyle otlama ve avlanma alanlarının azalması (EHC, 2019).

 Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’nin (IPCC) 51. Oturumu'nun ardından yayınlanan Değişen İklimde Okyanuslar ve Kriyosfer Özel Raporu’nda da bu hususlara dikkat çekiliyor. Panel, okyanusların 2100 yılına kadar 28 ile 98 santimetre arasında yükseleceğini söylüyor. Bu artış Amerika’nın batı kıyısındaki birçok şehri sular altında bırakmaya yetecek bir miktar. Yapılan bir başka bilimsel araştırma da denizlerdeki su seviyesinin BM tahminlerinden iki kat daha fazla yükselebileceğini ortaya koyuyor. 2100'e kadar 68 cm ile 2,38 metrelik bir yükselişten söz edilen ve Bristol Üniversitesi'nce gerçekleştirilen araştırmada, 180 milyon kişinin bu nedenle göçe mecbur kalabileceği ifade ediliyor (ÇYGM, 2019; DW,2019).

WWF’in yayınladığı Yaşayan Gezen 2018 raporunda da dünyamızın yaşam destek ünitesinde olduğu vurgulanıyor. Gezegeni kurtarabilecek son nesil olduğumuzun önemle belirtildiği  raporda, son 50 yılda doğal yaşam azalma oranının yüzde 60 olduğuna dikkat çekiliyor (BBC, 2018). 

Küresel ısınmaya karşı alınacak önlemlerin başında karbondioksit emisyonunun azaltılması geliyor ve bu amaç doğrultusunda uluslar arası düzeyde çalışmaların artırılarak uygulamaya geçilmesi gerekiyor. Unututmamak gerekir ki, ekosistemi korumak yalnızca kendi türümüzü değil, diğer tüm canlı türlerinin de korunması anlamını taşıyor. Ortak geleceğimizi korumak ve sürdürülebilirliğini sağlamak, tüm ulusların öncelikli ödevi olmalı...

 Mehmet ZENGİN

10 Temmuz 2020, İstanbul

Kaynaklar

ÇYGM-Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü (2019), IPCC Özel Raporları

https://cygm.csb.gov.tr/ipcc-ozel-raporlari-haber-248919

DW - Deutsche Welle (2019), Araştırma: Deniz seviyesi 80 yılda 2 metre yükselebilir

https://www.dw.com/tr/ara%C5%9Ft%C4%B1rma-deniz-seviyesi-80-y%C4%B1lda-2-metre-y%C3%BCkselebilir/a-48826325

EHC (2019), İlkim Değişikliği Etkileri, Kapadokya Üniversitesi Çevre Beşeri Bilimler Merkezi

https://ehc.kapadokya.edu.tr/MediaUploader/Documents/Climate%20Change%20Effects%20on%20Marine%20Biodiversity-WWF-TR.pdf

KAYHAN Figen Esin, KAYMAK Güllü, TARTAR Şeyma, AKBULUT Cansu,  ESMER Harika Eylül,  YÖN ERTUĞ Nazan Deniz (2015), Küresel Isınmanın Balıklar ve Deniz Ekosistemleri Üzerine Etkileri, Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, Cilt:33, Sayı 3:2-4.

ÖZDEMİR Ebru, ALTINDAĞ Ahmet (2009), Küresel Isınmanın Sucul Yaşam Üzerine Etkisi,

Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi Cilt 1, Sayı 1.

EURONEWS (2019), Küresel ısınma okyanuslardaki oksijen seviyesini düşürüyor: Su altı yaşam tehdit altında

https://tr.euronews.com/2019/12/08/kuresel-isinma-okyanuslarda-oksijen-seviyesi-dusuruyor-su-alti-yasam-tehdit-altinda-iklim

BBCNEWS (2018), İklim Değişikliği: 'Okyanus ve denizler sanıldığından çok daha hızlı ısınıyor'

https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-46053027

İKLİMBU (2019), Deniz Seviyesinin Yükselmesi,

http://climatechange.boun.edu.tr/deniz-seviyesinin-yukselmesi/

BBCNEWS (2018), Son yarım asırda doğal yaşamın 'yüzde 60'ı yok oldu'

https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-46027034